Jak wspomagać prężność psychiczną/ rezyliencje?

 

To bardzo ciekawe zagadnienie, które może pomóc nam przybliżyć się do lepszego zrozumienia tego, co jest nam potrzebne, aby lepiej radzić sobie w życiu, odczuwać większą satysfakcję z życia i zadowolenie a tym samym przybliżać się do poczucia szczęścia. Temat ten pokaże, jakie cechy, predyspozycje należy rozwijać, aby pełniej żyć.

Wyobraź sobie, że jesteś osobą, która szybko adaptuje się do zmiennych warunków życia, włączając w to sytuacje nowe, dostosowuje swoje zdolności i umiejętności, oraz korzysta z dostępnych czynników występujących w otoczeniu, traktując je jako zasoby. Potrafi też dobrać adekwatne strategie radzenia sobie. Jesteś bardziej pozytywnie nastawiony do życia, charakteryzujesz się stabilnością emocjonalną, napotkane trudności postrzegasz częściej jako szansę na zdobycie nowych doświadczeń, a siebie uważasz za osobę mającą wpływ na podejmowanie decyzji. Analogicznie – jeżeli jesteś osobą pozbawionej tej cechy - na sytuacje nowe reagujesz stresem i sztywnością zachowań, zaś w sferze emocji przeżywasz niepokój i frustrację. Ciekawy obraz prawda? Do której Ci jest bliżej – odpowiedz sobie na to pytanie. Możesz się taki stać za sprawą rezyliencji.

W literaturze są używane dwa różne pojęcia tego zagadnienia. Słowo ,,resiliency” odnosi się do prężności jako właściwości osobowości bądź też traktuje ją relatywnie jako stały zasób jednostki. Słowo ,,rezyliencja” jest zaadaptowane na język polski ang. ,,resilience". To słowo jest wieloznaczne i można je przetłumaczyć jako „odporność” lub „sprężystość” lub właśnie ,,prężność” psychiczną i rozumiany jest jako proces sprawnego pokonywania trudnych zjawisk i zdarzeń, jakie dotykają osobę na przestrzeni jej życia. Będę się posługiwać zamiennie tymi terminami.

W psychologii oznacza umiejętność dostosowywania się do zmieniających się warunków otoczenia i odporność na działanie szkodliwych czynników. Rezyliencja to również zdolność do regeneracji po urazach psychicznych czy przebytych traumach. Dlatego wysokie nasilenie tego zasobu sprzyja uruchomieniu posttraumatycznego wzrostu w przypadku obciążających doświadczeń oraz chroni przed uruchamianiem się zachowań unikowych i depresyjnych.

Prężność jest pewnym zasobem osobistym (wszyscy posiadamy pozytywne, dobre zasoby, które możemy uruchamiać). Czym są zasoby? Zasoby osobiste w radzeniu sobie są to, w ujęciu Moosa i Schaeffera, względnie stałe cechy człowieka mające wpływ na przebieg i efekt procesów poznawczej oceny stresu oraz radzenia sobie. Do najczęściej badanych zasobów osobistych należą m.in.: poczucie własnej skuteczności, optymizm, poczucie humoru, wysoka samoocena, umiejętność odnalezienia sensu, poczucie koherencji, inteligencja emocjonalna, pozytywne emocje, twardość (hardiness) czy temperament.

Prężność jest spostrzegana także jako ważny zasób prozdrowotny. Wysoka prężność sprzyja doświadczaniu większej liczby emocji pozytywnych, takich jak wdzięczność, zainteresowanie czy miłość oraz mniejszemu nasileniu emocjonalności negatywnej: złości, smutku, lęku. Pozwala lepiej znosić negatywne emocje i niepowodzenia. Prężność psychiczna sprzyja wytrwałości i elastycznemu przystosowaniu się do wymagań życiowych, ułatwia mobilizację do podejmowania działań zaradczych w trudnych sytuacjach.

Jak rozwijać prężność psychiczną, aby stawać się jeszcze lepiej funkcjonującym człowiekiem?

 

Kluczem do prężności jest zachowanie np. sprawności fizycznej. Osoby sprawne lepiej znoszą przedłużający się stres. Fizyczna aktywność wzmacnia serce, obniża ciśnienie, redukuje niepokój i depresję a także wpływa korzystnie na jakość snu. Co więcej ćwiczenia podnoszą również poziom niektórych neuroprzekaźników wpływając zarazem na stan naszego mózgu i jego funkcjonowanie.

Kolejną kwestią jest sposób postrzegania nowych sytuacji. Sytuacja która zostaje rozpoznana jako WYZWANIE a nie zagrożenie wywołuje zupełnie inne reakcje fizjologiczne. Zdaniem Charneya i Nemeroffa rośnie wtedy poziom hormonu wzrostu, podnosi się poziom insuliny i innych substancji sprzyjających odnowie komórek, relaksacji i efektywnemu wykorzystaniu energii. Osoba taka jest spokojna, skoncentrowana i wzmocniona.

To, co myślisz na swój temat, jakie towarzyszą temu uczucia, jak postrzegasz swoje środowisko i jak oceniasz własne możliwości, ma wpływ na to jakie zasoby będziesz uruchamiał. Wysoka i adekwatna samoocena i przekonanie, że można z powodzeniem podołać nowemu zadaniu należą do kluczowych czynników wzmacniających poczucie prężności psychicznej. Kreowanie bliskich i bezpiecznym relacji oraz wsparcia społecznego jest także istotne.

Inspiracja książkowa

R. Hanson i F. Hanson napisali ciekawą książkę dotyczącą tego zagadnienia o tytule: ,,Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia". Autorzy dokonują próby przekonania nas, że każdy człowiek, niezależnie od płci, stanu posiadania czy wieku, ma wpływ na własne poczucie szczęścia i łączą tę tezę właśnie z rezyliencją. 

 

Autorzy także traktują prężność psychiczną jako zasoby, które określają jako korzystne stany umysłu, niezbędne do wypracowania wewnętrznej równowagi i radzenia sobie z przeciwnościami. Należą do nich: uważność, współczucie, uczenie się, siła charakteru, wdzięczność, wiara w siebie, spokój, motywacja, bliskość, odwaga, aspiracja i szczodrość. Praca nad tymi obszarami służy budowie rezylientnego dobrostanu. Autorzy uważają, że to dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu naszych zasobów potrafimy stawiać czoła wyzwaniom i czerpać korzyści nawet z kryzysowych sytuacji. Zachęcam Was serdecznie do tej ciekawej lektury. 

Badania i eksperymenty?

Prężność stała się także podstawą do wielu badań i eksperymentów. Co nam mówią wyniki takich badań? Pokazują, że wyższy poziom prężności jest związany z niższym nasileniem poczucia stresu. Prężność jest także czynnikiem istotnie związanym z przystosowaniem się do choroby, co może mieć duże znaczenie dla praktyki klinicznej, w tym rehabilitacji psychologicznej pacjentów onkologicznych. Należy ją więc kształtować i rozwijać nie tylko z powodu aktualnego stanu zdrowia, lecz także po to, by lepiej sobie radzić z negatywnymi wydarzeniami życiowymi, które mogą się pojawić w przyszłości.