Poznaj swoje Mechanizmy Obronne

 

Mechanizmy 

Obronne 

Mogą występować pod postacią myśli, sposobów zachowania czy działania, które w pewnym nasileniu występują u wszystkich ludzi i pełnią rolę przystosowawczą, więc w tym znaczeniu są nam potrzebne a nawet czasami niezbędne. Często stosujemy je nieświadomie, chcemy tym samym uniknąć przykrych emocji jak lęk, czy gniew. Pomagają nam przezwyciężyć lęk, utrzymać dobre samopoczucie, zapewniają poczucie bezpieczeństwa, utrzymują naszą pozytywną samoocenę, redukują stres, utrzymują równowagę psychiczną.

Jednak co by o nich nie mówić, mechanizmy obronne zawsze stanowią pewne zniekształcenie zachowania lub rzeczywistości nas otaczającej a nadmierne stosowanie ich lub brak znajomości innych form radzenia sobie może utrudniać życie, powodować duże cierpienie a nawet problemy psychiczne. W opisach poniżej z pewnością odkryjesz przynajmniej kilka mechanizmów, które stosujesz lub stosowałeś. One często wchodzą nam w nawyk. Dlatego pozbycie się ich wymaga czasu i nakładu naszej terapeutycznej pracy.

Możemy też wyróżnić DOJRZAŁE i NIEDOJRZAŁE mechanizmy obronne. Dojrzałe Są stosowane w sposób świadomy lub półświadomy. Pomagają w przystosowaniu się do rzeczywistości. Zalicza się do nich: humor, altruizm, tłumienie, antycypacja. Poniżej przyjrzymy się różnym, najbardziej popularnym mechanizmom obronnym.

TŁUMIENIE

Nieprzyjemne uczucia są świadomie tłumione na skutej dobrowolnej decyzji by o nich nie myśleć. Przykre uczucia są wciąż nam dostępne, jednak z wyboru ignorowane. Innymi słowy tłumienie to świadoma decyzja by zamienić nieprzyjemne myśli na przyjemniejsze. 

PROJEKCJA

Pozwala uznać obecność rodzących lęk uczuć, jednak przelewa je na inne źródło lub obiekt. W projekcji nieprzyjemne uczucia są w sposób nieświadomy przypisywane innej osobie lub osobom. Np. zirytowana osoba przypuszcza, że inni złoszczą się na nią; osoba krytyczna wobec innych wierzy, że to oni są krytyczni wobec niej. 

Projekcja podobieństwa — projekcja cechy własnej, nieuświadomionej. Osoby, które posiadają pewne negatywne cechy, nie są tego świadome, przypisują te cechy innym w większym stopniu niż osoby świadome tych cech.

Projekcja atrybutywna — projekcja cechy własnej, świadomej. Polega na tym, że innym ludziom przypisuje się własne uświadomione cechy negatywne. Projekcja ta jest większa wtedy, gdy osoba, której przypisuje się cechy podobne do własnych jest lubiana i ceniona.

PRZEMIESZCZENIE

W przemieszczeniu gniew (lub inne uczucie) jest początkowo odczuwany wobec osoby, wobec której trudno go bezpiecznie wyrazić (np. dziecko gniewa się na rodzica). Przemieszczenie umożliwia ekspresję tego uczucia wobec „bezpieczniejszego obiektu” jak rówieśnik, ktoś z rodzeństwa lub nawet zabawka.

REGRESJA

Są związane z trudnościami rozwojowymi. W przypadku regresji, osoba stająca wobec konfliktowej sytuacji może zachować się w sposób charakterystyczny dla wcześniejszej fazy rozwoju (np. ssanie kciuka, moczenie się u dzieci), próbując w ten sposób odzyskać poczucie bezpieczeństwa, które towarzyszyło mu we wcześniejszym okresie. 

 

FIKSACJA

W przypadku fiksacji dziecko lub osoba dorosła „odmawia” dalszych kroków rozwojowych, ponieważ w pewien sposób rozwój został skojarzony z lękiem. 

IDENTYFIKACJA

„Przybierając” cechy kogoś innego, osoba może ośmielić się na zachowanie, które postrzega jako niedozwolone dla niej, jednak akceptowalne dla osoby z którą się identyfikuje. Przykładem jest tzw. identyfikacja z agresorem, gdzie np. dziecko, które doświadczyło nadużycia może nadużywać inne osoby.

REAKCJA UPOZOROWANA

Uwzględnia zachowanie się w sposób diametralnie przeciwny wobec uczuć, które osoba wypiera. Na przykład będę bardzo miła i udawała sympatię wobec koleżanki, której nie lubię. To nadmiarowe zachowanie. Zachowanie przeciwne wyrażone jest przesadnie. 

 

RACJONALIZACJA

Przejawia się w zaprzeczaniu rzeczywistości przy pomocy uzasadnienia, które wydaje się być bardziej logiczne lub łatwiej akceptowane społecznie niż własne impulsy. Przykładem racjonalizacji może być stwierdzenie „nie szkodzi, że nie zostałem zaproszony na urodziny, i tak miałem inne plany” – jest mi przykro, ale logicznymi argumentami chcę zmniejszyć dyskomfort.

Dwie odmiany racjonalizacji zostały nazwane „kwaśnymi winogronami” i „słodkimi cytrynami”:

Kwaśne winogrona to uznawanie za nieważny cel, którego nie osiągnęliśmy. Słodkie cytryny to wmawianie sobie, że przykre zdarzenia i sytuacje, będące naszym udziałem są w rzeczywistości przyjemne.

ZAPRZECZANIE

Zaprzeczanie to fałszowanie teraźniejszości poprzez nieprzyjmowanie do wiadomości realnych faktów, w celu odsunięcia negatywnych myśli i uczuć, które mogłyby się z tym wiązać. Spostrzeganie rzeczywistości zachodzi z unikaniem uświadomienia sobie jej przykrych aspektów. Np. matka po stracie dziecka nie przyjmuje do wiadomości, że go już nie ma. Alkoholik, który twierdzi, że nie jest uzależniony, bo może w każdej chwili przestać. 

 

IZOLACJA

Dzieje się, gdy oddzielamy i rozłączamy własne doświadczenia od towarzyszących mu uczuć. Dzięki temu doświadczenie staje się dostępne świadomości bez konieczności przeżywania bolesnych uczuć. Ktoś może np. opowiadać pewną dramatyczną historię z własnego życia zupełnie obojętnie, tak jakby przydarzyła się komuś innemu lub była scenariuszem filmowym. Skąd ja to znam?

WYPARCIE

W przypadku wyparcia, jest to usunięcie ze świadomości myśli, uczuć, wspomnień, impulsów, fantazji, pragnień itp., które przywołują bolesne skojarzenia lub w inny sposób zagrażają spójności osobowości danej osoby Wyparcie może przyjmować postać od chwilowych luk w pamięci po całkowitą amnezję (niepamięć) w przypadku bardzo bolesnych doświadczeń. Wyparcie nie jest procesem jednorazowym i wymaga ciągłego nakładu energii.

SUBLIMACJA

Oznacza skierowanie energii związanej z nieakceptowanym impulsem na taki, który jest bardziej akceptowany społecznie. Tym sposobem energia seksualna lub związana z agresją może znaleźć ujście np. w sporcie lub w kreatywnej pasji. Niechciane uczucia mogą też ulec sublimacji w zachowania altruistyczne, z których osoba może czerpać przyjemność w pomaganiu innym. Podobnymi, również pozytywnymi mechanizmami obronnymi są kompensacja, uwzględniająca podejmowanie ponadprzeciętnych starań by pokonać poczucie niższości oraz stosowanie humoru (żartu, ironii) jako sposobu radzenia sobie z trudnościami.

FANTAZJOWANIE

Bardzo często nie radząc sobie z rzeczywistością wyobrażamy sobie „co by było gdyby…”. Są osoby, które swoje życie z wyobraźni chcą przenieść do realnego świata i opowiadają o sobie, swoim życiu nieprawdziwe rzeczy chcąc wypaść lepiej niż w rzeczywistości, bo wydaje im się, że ich codzienność jest nudna i mało atrakcyjna.

Możesz przez chwilę zastanowić się, które z powyższych mechanizmów używasz, które Cię dotyczą? A może dostrzegasz, że inne osoby je stosują wobec Ciebie np.? warto się nad tym zastanowić. I w ogóle czasami nad motywami mojego postępowania czy zachowania, zwłaszcza jeśli czujesz lub inni wokół Ciebie, że jakoś ono nie pasuje do kontekstu sytuacji lub jest jakoś nieadekwatne.