Perfekcjonizm - pomaga czy utrudnia życie?

 

Perfekcjonizm to cecha pożądana przez wiele osób. Można by zapytać co jest więc złego w dążeniu do doskonałości? Jednak dla perfekcjonistów często bywa przekleństwem i źródłem frustracji. Istnieje duża różnica między zdrowym i pomocnym dążeniem do doskonałości a niezdrowym i szkodliwym dążeniem do perfekcjonizmu.

Jesteś wysoko zdyscyplinowany, poukładany i sumienny? Być może jesteś perfekcjonistą!

 

 

CO TO JEST PERFEKCJONIZM ?

Tendencja do wyznaczania sobie (lub/i innym) nierealistycznie wysokich standardów funkcjonowania i niemożność zaakceptowania błędów czy niedoskonałości. Może się on przejawiać np. w dbałości o wygląd, uporządkowanie spraw w domu, pracy, może mu też towarzyszyć obsesja „domykania spraw”, dążenia do ideału.

 

3 FORMY PERFEKCJONIZMU:

1)  Zorientowany na innych – formułowanie nierealnych oczekiwań wobec osób z otoczenia, a mniejszych wobec siebie samego. Od innych wymagamy, aby byli bezbłędni, a wszelkie niedociągnięcia krytykujemy. Nie ufamy kompetencjom innych osób, co prowadzi do cynizmu, wrogości i frustracji.

2)  Zorientowany na JA - wymagam od siebie ponad swoje możliwości, nie potrafię odpoczywać, regenerować sił, nie mam kontroli nad czasem swojej pracy przez co oddalam się od innych. W sposób wybiórczy postrzegają swoje sukcesy: oskarżają siebie surowo za potknięcia, równocześnie bagatelizując znaczenie własnych osiągnięć. Z tego powodu często trudno im odczuwać radość czy satysfakcję.

3)   Perfekcjonizm społeczny - stresujący charakter pracy, utrudniający osiągnięcie wyznaczonych celów, przerost biurokracji, zajmowanie się drugorzędnymi sprawami, nadmiar obowiązków, pośpiech, sprzeczne żądania, nadliczbowe godziny pracy, brak potrzebnego sprzętu i adekwatnej pomocy.

KIM JEST PERFEKCJONISTA?

Chce być najlepszy. Ciężko pracuje, przywiązuje nadmierną uwagę do detali, a w przypadku niepowodzeń silnie koncentruje się na swoich upadkach. Stawia sobie wymagania, które nie zawsze są realne i możliwe do spełnienia. Poprzeczka, którą pragnie przeskoczyć wydaje się nigdy nie być dla niego zbyt wysoka, a wykonane zadanie w pełni zadowalające. 

Tym, co napędza perfekcjonistę, jest lęk. Porażki i błędy wydają mu się równoznaczne z odrzuceniem. Żywi on przekonanie, że inni ludzie zaakceptują go tylko wtedy, gdy będzie osobą nieskazitelną i nieomylną. Jest bardzo wrażliwy na krytykę i skoncentrowany na szukaniu aprobaty u innych ludzi. Jego samoocena jest więc ściśle uzależniona od uznania otoczenia. Często tak bardzo polega na opinii innych, że zapomina, co jest dla niego ważne.

Tłumi emocje i poglądy w obawie, że ludzie nie zaakceptują go takim, jaki jest. Toczy wewnętrzną walkę między spontanicznością, wyrażaniem siebie i swoich potrzeb a lękiem przed odrzuceniem. Nie jest wyrozumiały dla siebie. bagatelizuje swoje zmęczenie i inne potrzeby.

SFERA RELACJI - czasem wybiera samotne życie – niepowodzenie w związku mogłoby w jego mniemaniu stanowić dowód na własną ułomność. Każdy zdaje sobie sprawę z tego, że popełnianie błędów jest nieuniknione, a działania, które wykonujemy nie zawsze mogą być tak dobre, jak byśmy tego chcieli, ale nie perfekcjonista.

MYŚLI - Perfekcjoniści często myślą w sposób „czarno–biały”, mogą np. wierzyć że: „jest tylko jeden właściwy rezultat i tylko jeden właściwy sposób jego osiągnięcia”. To może rodzić uporczywe wątpliwości i trudności decyzyjne. Ma skłonność myśleć, że popełnianie błędów jest dla niego niedopuszczalne.

SFERA ZAWODOWA  - prosta droga do pracoholizmu (brak kontroli nad wykonywaniem pracy) i wypalenia zawodowego. Bardzo nasilone mogą prowadzić do psychoterapii. W związku z zaabsorbowaniem precyzją, osoby takie mogą spędzać nadmierną ilość czasu wykonując różne czynności. W skrajnych przypadkach nawet niewielkie zadania mogą stać się przytłaczające, prowadząc do frustracji czy odkładania takich zadań na później z powodu lęku. Perfekcjonista uzależnia swoją samoocenę od własnych osiągnięć. Perfekcjoniści mogą także obawiać się podejmowania nowych aktywności, ze strachu przed „byciem początkującym”. Negatywne rezultaty perfekcjonizmu są widoczne szczególnie wtedy gdy dotyka on wielu sfer życia: „muszę być doskonały we wszystkim”. Dla pracodawcy taka osoba to same plusy (wysoko wydajna praca, brak zwolnień, zmian pracy).

SFERA CIAŁA - Lęk i napięcie związane z perfekcjonizmem mogą skutkować bólami głowy, problemami trawiennymi, wzmożonym napięciem mięśniowym, a nawet problemami związanymi z układem sercowo–naczyniowym. W skrajnych przypadkach u osób będących perfekcjonistami może rozwinąć się depresja lub możliwe będzie postawienie diagnozy osobowości obsesyjno -kompulsyjnej (anankastycznej).

CZAS WOLNY - Perfekcjonista nie lubi poświęcać zbyt dużo czasu na odpoczynek, a w chwilach oddawania się relaksowi miewa poczucie winy. Perfekcjonista przywiązuje ogromną wagę do estetyki i porządku. Lubi gdy rzeczy wokół są poukładane, leżą w odpowiednim miejscu. Nie toleruje bałaganu wokół siebie.

 

 

PRZYCZYNY

GENY – cechy osobowości, które predysponują do perfekcjonizmu – sumienność, neurotyczność. Temperament wpływa na rozwój perfekcjonizmu. Badania pokazują, że osoby, które unikają nowych doświadczeń, silnie polegają na nagrodach ze strony otoczenia i są wytrwałe w działaniach mimo frustracji i zmęczenia, są bardziej podatne na rozwój perfekcjonizmu.

 

ŚRODOWISKO: (doświadczenia wczesnodziecięce)

•  większą skłonność do perfekcjonizmu mają pierworodni 
• osoby nadmiernie krytykowane w dzieciństwie przez rodziców,
•  brak w dzieciństwie  pozytywnych wzmocnień, 
• osoby które straciły w dzieciństwie kogoś z rodzeństwa lub rodzica,
• akceptacja i miłość w rodzinie były nagrodą za osiągnięcia - miłość warunkowa
• nadmierne oczekiwania rodziców kierowane ku dziecku, czyli zwracanie uwagi na dziecko przez rodziców tylko wtedy, kiedy spełnia ich oczekiwania lub odnosi sukcesy,
• kiedy rodzice, zamiast doceniać to, jacy jesteśmy, porównują nas z innymi, 
• media, reklamy – plaga współczesności i kreowanie bycia idealnym w każdym calu.
• Styl wychowawczy: autorytarny – dziecko ma się podporządkować. Dziecko ma poczucie, że jego potrzeby są nieistotne.

 

CZYM SIĘ RÓŻNI PERFEKCJONIZM OD ZDROWEGO PODEJŚCIA?

Zdrowi perfekcjoniści – dążą do ambitnych celów, ale elastycznie, zaangażowanie daje mu satysfakcje i pozytywne emocje. W przypadku tzw. “zdrowego perfekcjonizmu” sumienność i skrupulatność połączona jest ze spokojem, radością z uzyskanych rezultatów, nawet jeśli po drodze natrafiono na potknięcia, które zdrowa osoba przyjmuje bez większych trudności.

Niezdrowi – (neurotyczni) niewystarczająco dobrzy, brak satysfakcji, sztywność. Ci są wypaleni zawodowo. Źródło cierpienia. Ciągła presja na sobie, zero litości. Destrukcyjność perfekcjonizmu pojawia się wtedy, kiedy osoba nie potrafi cieszyć się z osiągniętych rezultatów, ciągle jej mało, po osiągnięciu celu stawia sobie kolejny.

Obie grupy  chorują na pracoholizm, odcinają relacje społeczne. Wybierają zadania a nie spędzanie czasu z innymi, rywalizację niż kooperację, jednak tylko niezdrowy perfekcjonista popadnie w wypalenie zawodowe. Zdrowi perfekcjoniści są bardziej zadowoleni z życia niż NIE perfekcjoniści.

PERFEKCJONIZM

JAK GO UNIKNĄĆ / JAK SOBIE Z NIM PORADZIĆ?

1) DYSTANSOWANIE SIĘ – budowanie wewnętrznego przekonania i tłumaczenie sobie samemu, że nie muszę być idealny we wszystkim. Kiedy odczuwam silny stres z powodu przeciążenia obowiązkami – zatrzymanie się i stanięcie ,,z boku” popatrzenie na to, co robię i co się dzieje.

2) ŻYCIE PEŁNE SENSU – zadawanie pytań jaki sens ma to, co robię i jak to robię. Dlaczego to robię aż z takim wysiłkiem, czy to konieczne? Rób rzeczy i angażuj się w takim stopniu, w jakim to sprawia radość, swobodę, satysfakcje, nie stres. Jaki widzisz sens w swojej pracy zawodowej, w życiu osobistym, w wychowywaniu dzieci?

3)  PYTANIA:  Co chcesz zrobić dla siebie? Kiedy praca czy inne czynności przynoszą Ci radość, może warto ,,w ten sposób” robić tego więcej?

4) WEWNĘTRZNY SABOTAŻYSTA/ KRYTYK - złap przekonania oraz  myśli, jakie pojawiają się najczęściej w Twojej głowie zwłaszcza po niepowodzeniach. On obniża Twoją wartość i samoocenę, podcina skrzydła, przeciąża. To mogą być głosy z zewnątrz w postaci oczekiwań, ale ważniejsze są te w środku Ciebie. Bądź dla siebie bardziej wyrozumiały.

5)  WIELOZADANIOWOŚĆ – wyeliminuj ją, trenuj lepiej koncentrację na jednej czynności.

6) ODPOWIEDZ SOBIE - co się stanie, jeżeli… popełnisz drobny/jakiś błąd? NIC. Jakie to będzie miało znaczenie za 10 lat? Żadne, więc odpuść sobie.

7)  ZMIANA POSTRZEGANIA PORAŻKI – mogę się uczyć, wyciągać wnioski itd.

8) SAMOŚWIADOMOŚĆ – nie musisz być idealny, wystarczy, że będziesz wystarczająco dobry!

9)  SŁUCHAJ SIEBIE – czego potrzebuję, jak się ma moje ciało i umysł? Bądź uważny na siebie, łap ze sobą kontakt – częściej.

DYSKUTUJ ze swoimi perfekcjonistycznymi myślami, a następnie stwórz myśli i przekonania alternatywne wobec nich, takie jak: „Wszyscy popełniamy mniejsze i większe błędy. 

 

Wiktor Osiatyński podpowiada...

 

 „Wstań rano, zrób przedziałek i odpieprz się od siebie”

ZRÓB rano listę zadań, a chwilę potem skreśl połowę!

 

WIĘCEJ tego, co chcesz, a nie tego co musisz / oczekujesz / wymagasz od siebie.  

 

POCHWAL SIEBIE: Skoncentruj się na własnych możliwościach, a nie na ograniczeniach. Nie wymagaj tylko od siebie. Zobacz ile Ci się już udało? Zobacz to i doceń siebie.

 

BADAJ integralność i autentyczność osobową - zauważaj różnicę między tym kim jesteś, a tym co robisz. To co robisz, nie określa Cię w pełni jako człowieka. Możesz nie robić nic i też posiadasz wartość. 

Pamiętaj, że satysfakcję z życia zwiększają: udane małżeństwo, dobre relacje z rodziną, przyjaciele, na których można polegać oraz znajomi, z którymi można współpracować. Zdrowie fizyczne, regularne ćwiczenia, odpoczynek! DBAJ o SIEBIE.

 

TEST na PEFREKCJONISTĘ   Skala 1 do 5 – gdzie 1) nie jestem taki / 5) zdecydowanie taki jestem      1.Jest dla mnie ważne, aby być całkowicie kompetentnym we wszystkim co robię     2.Wyznaczam sobie ambitniejsze cele niż większość ludzi    3. Oczekuję od siebie lepszego wykonywania codziennych zadań i obowiązków niż większość ludzi    4. Jest dla mnie ważne, aby być perfekcyjnym we wszystkim co sobie zamierzę.

PERFEKCJONISTYCZNE OBAWY     1. Ludzie oczekują ode mnie więcej niż potrafię z siebie dać    2. Jeżeli ktoś zrobi coś w pracy lepiej ode mnie, to mam poczucie, że mi się kompletnie nie udało     3. Dużo czasu zajmuje mi zrobienie czegoś ,,tak, jak trzeba”     4. Nienawidzę, kiedy nie jestem w czymś ,,najlepszy”

Jeżeli zaznaczyłeś wiele czwórek i piątek – możliwe, że jesteś perfekcjonistą!